To jest tylko fragment strony.
kliknij tu aby wy¶wietlić cał± stronę

MUZYKA LUDOWA Z KUJAW I PAŁUK
Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu

CD nakład wyczerpany

  1. Zieleni się, zieleni... - piosenka społeczna, wiwat, Pałuki
  2. Chodzony - taniec, Kujawy
  3. Owczaryszkowie ojca synowie... - piosenka pasterska, Pałuki
  4. Owczaryszek - taniec, Pałuki
  5. Owieczki jedz±, dzwonki brz±kaj±... - piosenka miłosna, owczarek, Pałuki
  6. Kujawiak wolny - taniec, Kujawy
  7. Kujawiak - taniec, Kujawy
  8. Wypij, wypij choć kieliszek wina - przy¶piewka taneczna, wiwat, Pałuki
  9. Mazurek - taniec, Kujawy
  10. Od Poznania fornal jedzie... - pie¶ń zalotna, Pałuki
  11. Mazurek - taniec, Kujawy
  12. WeĽ mnie Jasieńku za żonę... - piosenka miłosna, oberek, Pałuki
  13. Dyna – zabawa taneczna, Kujawy
  14. Szorc - taniec, Kujawy
  15. Nasz gospodarz w karczmie siedzi... - piosenka taneczna, Pałuki
  16. Czapnik - zabawa taneczna, Kujawy
  17. A ubogi ja kujawiaczek... - przy¶piewka społeczna, Pałuki
  18. Wiatrak - taniec, Kujawy
  19. Szorc - taniec, Kujawy
  20. A pod borem pod zielonym... - piosenka miłosna, Pałuki
  21. Oberek - taniec, Kujawy
  22. Olszowe dudy... - piosenka zalotna, oberek, Pałuki
  23. Marsz na "dzień dobry" - taniec, Kujawy
  24. W ogródeczku Jasineczku, w ciemnej komorze... - piosenka miłosna, kujawiak, Pałuki
  25. W warszawskiej ulicy na wysokim ganku... - pie¶ń rekrucka, Kujawy
  26. Od samej Warszawy topolami sadz±... - pie¶ń rekrucka, Pałuki
  27. Reinlender - taniec, Pałuki
  28. Trzej parobcy wędrowali... - taniec, kujawiak, Pałuki
  29. A żebym ja był karczmarski syn... - piosenka społeczna, Kujawy
  30. Spokojnie ja sobie żyłem... - pie¶ń miłosna, kujawiak, Pałuki
  31. Ciebie Janek smutno... - piosenka zalotna, Kujawy
  32. Kielisiu bracisiu... - przy¶piewka taneczna, wiwat, Pałuki
  33. Niedaleko wie¶ ode wsi... - przy¶piewka rodzinna, Kujawy
  34. U naszego szwagra cegła z dachu spadła... - piosenka żartobliwa, wiwat, Pałuki
  35. Bodaj słynęły Kujawy... - przy¶piewka społeczna, Kujawy
  36. Gnał gałgan bydło, gałganka owce... - piosenka pasterska, owczarek, Pałuki
  37. Ro¶nij w górę i wysoko... - przy¶piewka zalotna, Kujawy
  38. Wyszło dziewczę wyszło... - ballada, Kujawy
  39. Dopierom się dzi¶ dowiedział co żonusi trzeba... - piosenka społeczna, Pałuki
  40. Smykiem jedwabnym graczyku... - przy¶piewka taneczna, Kujawy
  41. Rosła rozmaryna na oknie w donicy... - pie¶ń o miło¶ci, Pałuki
  42. Żeby ta Kasia raz przy niedzieli... - piosenka żartobliwa, oberek, Pałuki
  43. Czarna rola, biały kamień... - ballada, Kujawy
  44. A ty dziewczyno naucz się robić... - pie¶ń o małżeństwie, Pałuki
  45. Zróbże mi mamusiu to okno w komorze... - pie¶ń miłosna, Kujawy
  46. Byłem w niebie na pogrzebie... - przy¶piewka żartobliwa, kujawiak, Pałuki
  47. Pocóże¶cie kawalerzy przyszli... - pie¶ń na rainy, Pałuki
  48. Siedziała Kasieńka... - pie¶ń weselna, na ubieranie panny młodej, Pałuki
  49. Przeżegnaj j± matu¶ praw± r±czk± na krzyż... - pie¶ń weselna, ¶piewana przed wyjazdem do ko¶cioła, Kujawy
  50. Siadaj Mania na wóz... - pie¶ń weselna, na wyjazd do ko¶cioła, Kujawy
  51. Siadała, płakała, weselna... - pie¶ń weselna, ¶piewana na wyjazd do ko¶cioła, Kujawy
  52. Za trojak pieprzu, za grosz szafranu... - pie¶ń weselna, ¶piewana na wyjazd do ko¶cioła, Kujawy
  53. A gdzie nam się panna młoda podziała... - pie¶ń weselna, ¶piewana w drodze z ko¶cioła, Kujawy
  54. Wołek ryczy na granicy, gęsi gęgaj±... - przy¶piewka weselna, ¶piewana przed oczepinami, Kujawy
  55. Oj, co to tu po tych babach... - przy¶piewka weselna, ¶piewana przed oczepinami, Pałuki
  56. Chodziła Stasieńka ku ogródyszkowi... - pie¶ń weselna, ¶piewna przed oczepinami, Kujawy
  57. Pokulne ja mój wianeczek po stole... - pie¶ń weselna, ¶piewana w trakcie, albo przed oczepinami, Kujawy
  58. Z tamtej strony polka... - pie¶ń weselna, oczepinowa, Pałuki
  59. A wiernie ja Panu Bogu służyła... - pie¶ń weselna, oczepinowa, Kujawy
  60. Przypatrzcie się wszyscy ludzie... - przy¶piewka weselna, ¶piewana po oczepinach, Kujawy
  61. Odechce ci się moja mała wszystkiego... - pie¶ń weselna, oczepinowa, Kujawy
  62. Pocóże¶ mnie moja mamo za m±ż wydała... - pie¶ń weselna, ¶piewana po oczepinach, Kujawy
  63. Zielona girlanda, bieluchny kwiateczek... - pie¶ń weselna, ¶piewana po oczepinach, Kujawy
  64. Juże¶ po ¶lubie Stasieńka... - przy¶piewka weselna, ¶piewana po oczepinach, Kujawy
  65. Oj trzeba dać dziewczę moje... - pie¶ń podkoziołkowa, Pałuki
  66. Na podkoziołka trzeba dać... - melodia podkoziołkowa, Pałuki
  67. Oj, gdzieże¶ się mi mój Jasieńku zabawił... - pie¶ń wykupinowa (na wywożenie młodych mężatek), Pałuki
  68. Przyszlim my tu po dyngusie... - pie¶ń z kolędowania wielkanocnego, Kujawy
  69. Przemowa z kolędowania wielkanocnego, przywoływki dyngusowe - Kujawy

   Celem wydawnictwa jest promocja tradycyjnej muzyki Kujaw i Pałuk. Utwory przechowywane w Archiwum Działu Folkloru Muzeum Etnograficznego w Toruniu: przy¶piewki, piosenki taneczne, pie¶ni oraz tańce, zostały zarejestrowane w latach 50.-70. XX wieku. S± one cenne ze względu na udział muzyków urodzonych jeszcze w XIX wieku. Wykonawcy to reprezentuj±cy często przeciętny poziom muzyczny autentyczni wiejscy grajkowie i ¶piewacy, którzy na co dzień zajmowali się gospodarzeniem, a nie muzykowaniem. Głównym kryterium doboru muzyków była ich pamięć o dawnym repertuarze, a nie umiejętno¶ci muzyczne. St±d dla współczesnego odbiorcy nagrania te mog± brzmieć bardzo surowo, wręcz archaicznie, zdarzaj± się bowiem muzykom wyraĽne potknięcia, fałszywe dĽwięki. Publikacja tych nagrań wydaje się jednak ważna, bo dokumentuje i przybliża mniej idealizowany, autentyczny obraz wiejskiej kultury muzycznej, stanowi±c pewn± przeciwwagę dla większo¶ci propozycji nagraniowych realizowanych z udziałem wyselekcjonowanych, najzdolniejszych wiejskich artystów.
   Układ płyty wynika z funkcji utworów opisanych przez informatorów. Między numerami 1 a 46 – zestawiono melodie wykonywane na co dzień. Utwory ¶ci¶lej zwi±zane z sytuacjami obrzędowymi, głównie pie¶ni i przy¶piewki weselne, zgrupowano od nr 47 do 64. Pięć ostatnich pozycji (od 65 do 69), to utwory z cyklu dorocznego (dwie melodie podkoziołkowe, pie¶ń na wywożenie mężatek oraz pie¶ń z kolędowania wielkanocnego i przywoływki dyngusowe).
   Nagrania pochodz± ze zbiorów Ewy Arszyńskiej, Roderyka Langego oraz Krystyny Pospiech-Tubaja.

Muzyka ludowa z Kujaw i Pałuk

   Kujawy to region centralnej Polski s±siaduj±cy z Wielkopolsk±, Pomorzem i Mazowszem. Mimo wielu wspólnych cech z Kujawami, granicz±ce z nimi od zachodu Pałuki uważa się już za czę¶ć Wielkopolski. Muzyczne podobieństwa Kujaw i Pałuk manifestuj± się przede wszystkim w dominacji muzyki tanecznej z dużym udziałem tańców o rytmice mazurkowej i w stosowaniu tzw. tempo rubato. W tradycyjnym repertuarze wokalnym można zaobserwować również wpływ muzyki instrumentalnej; melodyka jest faluj±ca, ruchliwa, a ambitus sięga nony. Różnice dotycz± przede wszystkim przewagi przy¶piewek na Kujawach i większego udziału nieco szybszych niż na Kujawach tzw. piosenek tanecznych na Pałukach (form przej¶ciowych między przy¶piewkami a pie¶niami), oraz narastaj±cego tempa wykonania melodii w miarę posuwania się na zachód regionu.
   Tradycyjny repertuar muzyczny obu regionów obejmował pie¶ni obrzędowe oraz powszechne, a także melodie instrumentalne. Znaczna czę¶ć tych utworów już w latach 60. XX wieku zanikała, zwłaszcza melodie obrzędowe. Jedynie melodie weselne, zapewne z powodu ich dużej mobilno¶ci w ramach samego wesela i innych sytuacji obrzędowych, a nawet pozaobrzędowych, wykazywały większ± żywotno¶ć. I tak: zanotowany na Kujawach wschodnich i ¶rodkowych wariant utworu A gdzie¶ ty się, mój Jasieńku zabawił… ł±czony tam z zaręczynami, na Kujawach zachodnich funkcjonował w czasie wywożenia i wykupin młodych mężatek. Największ± stabilno¶ć funkcyjn± wykazywały teksty i melodie utworów na wyjazd do ¶lubu, tzw. wsiadanych, a także oczepinowych (np. A wiernie ja Panu Bogu służyła… z Kujaw wschodnich i centralnych oraz Pokulne ja ten wianeczek po stole... z Kujaw zachodnich i Pałuk). W obu regionach wykonywano także różnorodne wersje znanego w całej Polsce chmiela. Czę¶ć melodii wykazywała cechy archaiczne (np. modalizmy) zauważalne przede wszystkim w zwrotach kadencyjnych.
   Popularne były w obydwu regionach tzw. przy¶piewki. Ich teksty luĽno wi±zały się z melodiami o rytmice tanecznej: okr±głego, krakowiaka, najczę¶ciej za¶ kujawiaka. Jako utwory uniwersalne dominowały nad innymi gatunkami folkloru ¶piewanego. Tematyka tych krótkich, jednozwrotkowych utworów o improwizacyjnym charakterze dotyczyła wszelkich spraw – zalotów, miło¶ci, zabawy, muzyki, rodziny, pracy... Klasyczny kujawski typ przy¶piewki oparty był na czterowersowej zwrotce i o¶miosylabowym wersie. Istotn± cech± był sposób ich wykonania - swobodnie potraktowana rytmika, z wydłużaniem jednej warto¶ci rytmicznej kosztem innych, przy zachowanym metrum utworu (tzw. rubato). Przy¶piewki mogły ł±czyć się w całe cykle, co działo się wtedy, gdy różne osoby przy¶piewywały sobie - odpowiadaj±c przy¶piewk± na przy¶piewkę (np. podczas obiadu weselnego). Pojedyncze przy¶piewki często pojawiały się w czasie zabawy tanecznej, kiedy to tancerz stawał przed kapel± i przy¶piewywał, a muzykanci podejmowali melodię i grali j± do tańca. Piosenki taneczne (spotykane głównie na Pałukach) różniły się od przy¶piewek długo¶ci± oraz wykonaniem z zachowaniem ¶cisłego rytmu danego tańca. Czę¶ciej występowały także powtórzenia dwuwersów, co jest typowe dla pie¶ni. Zarówno teksty przy¶piewek, jak i piosenek ł±czyły się z melodiami tanecznymi. Rytmika taneczna pojawiała się także w pie¶niach.
   I na Kujawach, i na Pałukach tańczyło się parami tańce wirowe o rytmice mazurkowej, polkowej. Im bliżej zachodniej granicy Kujaw, tym popularniejsze były okr±głe i do koła, a także występuj±ce zarówno w metrum trójdzielnym, jak i parzystym, wiwaty. Tańce w metrum dwudzielnym tańczono czę¶ciej na Pałukach, podczas gdy najważniejszymi tańcami kujawskimi były chodzone oraz wolne i szybsze kujawiaki, które jeszcze w 1. połowie XX wieku razem z mazurkami i oberkami tworzyły całe cykle. Chętnie, choć rzadziej, wykonywano również polki, marsze, owczarki, reinlendery, skoczki (zwane również szocami) oraz walce (zwane czasami walcerkami).
   Do folkloru obrzędowego należały zwyczaje zapustne: kujawska koza i znany na Pałukach oraz Kujawach podkoziołek. Jeszcze w latach 50. i 60. XX wieku, w trakcie zabawy podkoziołkowej, rejestrowano charakterystyczne pie¶ni do tekstu A trzeba dać podkoziołek…, które na Kujawach wykazywały silne powi±zania z wariantami z północnej Wielkopolski i Pałuk. Dla Kujaw i Pałuk specyficznym zwyczajem były przywoływki dyngusowe – melorecytacje pod adresem dziewcz±t wygłaszane przez miejscowych kawalerów w Niedzielę Wielkanocn±. Współcze¶nie występuj± one jedynie w Szymborzu (obecnie dzielnica Inowrocławia), gdzie od 1833 roku działa Klub Kawalerów kultywuj±cy tę tradycję.
   Skład tradycyjnej kapeli instrumentalnej na Kujawach i Pałukach był podobny: jedne lub dwoje skrzypiec, basy, niekiedy klarnet. W XIX i XX wieku we wsiach kujawskich zacz±ł pojawiać się również bęben. Instrumentem muzycznym stopniowo wypieraj±cym skrzypce w obu regionach były harmonie, póĽniej zastępowane przez akordeony.


Wybór nagrań i teksty - Agnieszka Kostrzewa
Redakcja - Hubert Czachowski
Projekt graficzny, skład - Kuba Kopczyński

wykonawcy:
Józefa Kondys – ¶piew (1, 3, 8, 65)
kapela Szel±żków (2, 9, 11, 13, 14, 16, 18, 19, 21, 23):
   Jan Szel±żek - skrzypce
   Bolesław Szel±żek - klarnet
   Benedykt Szel±żek – basy
kapela z Kcyni (4, 66):
   Jan Kasprzak - skrzypce
   Stanisław Nowak - skrzypce
   Wojciech Małkowski - basy
Rozalia Łukaszewicz – ¶piew (5, 15, 17, 22, 26, 48, 55)
kapela Szel±żków (6, 7):
   Czesław Jaguszewski - skrzypce
   Bolesław Szel±żek - klarnet
   Tadeusz Kuczyński - basy
Andrzej Lisek – ¶piew (10, 12, 28, 30, 58)
Rozalia Łukaszewicz – ¶piew (20)
Szczepan Nowicki – skrzypce (20, 28, 30)
Stanisław Nowak – basy (20, 28, 30), skrzypce (27)
Stefan Strużewski – ¶piew (24)
kapela z Kcyni (24, 42, 46, 67):
   Jan Kasprzak – skrzypce, ¶piew (67)
   Stanisław Nowak – skrzypce, ¶piew (42)
   Stefan Strużewski – basy, ¶piew (46)
Wiktoria Stańczak – ¶piew (25, 51, 52, 57, 63)
Piotr Jabłoński – ¶piew (29, 43), recytacja (69)
Marianna Szarwarkowska – ¶piew (31, 37, 40, 45, 53, 54, 56, 59, 62, 64)
Kazimiera Kasprzak – ¶piew (32)
Jan Kasprzak – skrzypce (32, 34, 36, 39, 41, 44, 47)
Małgorzata Patyk – ¶piew (33)
Kazimierz Ziółkowski – ¶piew (34, 36, 39, 41, 44, 47)
Helena Ziółkowska – ¶piew (35)
Marianna Zielińska – ¶piew (38)
Marianna Drzewiecka – ¶piew (49, 60)
Władysława Jędrzejewska – ¶piew (50)
Franciszka Kmieć – ¶piew (61)
Władysława Zabłocka – ¶piew (68)